تاریخ تحول زبان ارمنی براساس تحولات زبان ارمنی و ساختمان آن : اثر پروفسور گئورگ جاهوکیان

رساله حاضر تاریخ تحولات زبان ارمنی را مورد پژوهش قرار داده است . جاهوکیان زبانشناس ارمنی زبان ارمنی را به دو دوره کلی تقسیم می کند: 1) دوره گفتاری و دوره قبل از اختراع الفبای ارمنی یعنی از قدیم ترین ایام تا 404 میلادی . 2) دوره نوشتاری یعنی از 404 میلادی تاکنون . وی دوره کلی نوشتاری را به دو دوره ادبی باستان، ادبی میانی و ادبی جدید تقسیم نموده است . اصطلاحات "گرابار"، "کیلیکیه" و "آشخارهابار" به ترتیب برای دوره های مذکور وضع گردیده است . دوره باستان حدود قرن (5-11) میلادی را دربرمی گیرد. این دوره به سه دوره فرعی : ارمنی درسی (کلاسیک) باستان یا دوره تابع گرابار کلاسیک (نیمه اول قرن پنجم)، دوره بعد از ارمنی باستان (قرون 6 و 7 میلادی) و دوره قبل از زبان ارمنی میانه (قرن 8-11 میلادی) تقسیم می گردد. دوره میانه زبان ارمنی (قرون 12-16 میلادی) به دو دوره فرعی : دوره میانه کیلیکیه (قرن 12-14 میلادی) و دوره گرایش به آشخارهابار (قرن 15-17 میلادی) تقسیم می گردد. دوره جدید زبان ارمنی از قرن هفدم تا عصر حاضر را دربرمی گیرد. این دوره به سه دوره فرعی : دوره ابتدایی آشخارهابار (از اوایل قرن 17 تا نیمه قرن 19)، دوره تابع زبان ارمنی جدید دوشاخه ای (از نیمه قرن نوزدهم تا 1920) و دوره تابع زبان ارمنی معاصر (از 1920 تاکنون) تقسیم می شود. تاریخچه دستورزبان ارمنی جدید بطور کلی به دو دوره تقسیم می شود: 1) دوره دستورزبان گراباری شکل (از قرن 18 تا اوایل قرن 20) . دستورنویسان در این مرحله سعی کرده اند ساختمان زبان جدید ارمنی را همانند ساختمان گرابار درآورند). 2) دوره دستورزبانهای مستقل از گرابار (از اوایل قرن بیستم تاکنون) . دستورنویسان این دوره ساختمان زبان ارمنی را بیشتر از نظر زبانشناسی مورد بررسی قرار داده اند. معروفترین زبانشناس این دوره مانوک آبقیان است که ویژگیهای زبان جدید ارمنی را بدین ترتیب بیان می کند: زبان ارمنی دارای هفت حالت صرفی است . فعل دارای پنج وجه اخباری، امری، التزامی، احتمالی و اجباری و اسم دارای پنج گونه صرفی می باشد. دوره بعد از آبقیان (از سال 1920 تاکنون) دوره معنایی معناشناسی نامیده می شود. در این دوره فرعی زبانشناسانی همچون آرارات غریبیان و گورگن سواک ساختمان زبان را از نظر معنایی مورد بررسی قرار می دهند و به معنای اصلی واژه نه به نقش کاربردی آن ارجحیت می دهند.